Hội chứng Sjögren là một bệnh tự miễn mãn tính, trong đó hệ miễn dịch tấn công các tuyến tiết dịch, đặc biệt là tuyến nước bọt và tuyến lệ. Kết quả là tình trạng khô miệng và khô mắt, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Được phát hiện bởi Tiến sĩ Henrik Sjögren vào năm 1933, căn bệnh này cũng có thể tác động đến nhiều cơ quan khác nhau trong cơ thể.
Các triệu chứng chính của hội chứng Sjögren
1. Triệu chứng về miệng
- Khô miệng (xerostomia): Gặp khó khăn khi nhai, nuốt hoặc nói; thường xuyên khát nước; có thể cảm thấy đau hoặc nứt trên lưỡi.
- Nhiễm trùng miệng: Nguy cơ cao mắc các vấn đề như sâu răng, bệnh nướu răng, và nhiễm nấm miệng.
2. Triệu chứng về mắt
- Khô mắt (keratoconjunctivitis sicca): Cảm giác nóng rát, ngứa hoặc như có sạn trong mắt; nhạy cảm với ánh sáng; mờ mắt.
3. Triệu chứng toàn thân
- Mệt mỏi: Mệt mỏi sâu sắc và kéo dài, không cải thiện khi nghỉ ngơi.
- Đau khớp và cơ: Cứng, đau và sưng, đặc biệt vào buổi sáng.
- Sưng tuyến: Thường gặp ở tuyến mang tai, vùng nằm sau hàm và trước tai.
- Da khô và phát ban: Khô da, ngứa, và đôi khi phát ban trên da.
- Triệu chứng về hô hấp: Ho khan, khó nuốt.
- Khô âm đạo: Gây khó chịu, đặc biệt là khi quan hệ tình dục.
Nguyên nhân và Yếu tố Nguy Cơ
- Yếu tố di truyền: Người có tiền sử gia đình mắc các bệnh tự miễn có nguy cơ cao hơn.
- Tác nhân kích hoạt từ môi trường: Các nhiễm trùng hoặc yếu tố môi trường có thể kích hoạt bệnh ở những người có cơ địa nhạy cảm.
- Nội tiết tố: Hội chứng Sjögren thường gặp ở phụ nữ, cho thấy yếu tố nội tiết có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh.
Chẩn đoán
Việc chẩn đoán hội chứng Sjögren có thể khó khăn do triệu chứng dễ nhầm lẫn với các bệnh khác. Quá trình chẩn đoán bao gồm:
- Khám lâm sàng và bệnh sử: Đánh giá triệu chứng và các dấu hiệu như khô miệng và sưng tuyến.
- Xét nghiệm máu: Kiểm tra sự hiện diện của các tự kháng thể (Anti-SSA, Anti-SSB), CRP và ESR để phát hiện dấu hiệu viêm.
- Xét nghiệm mắt:
- Schirmer: Đo lượng nước mắt tiết ra.
- Nhuộm Rose Bengal: Xác định các đốm khô trên bề mặt mắt.
- Xét nghiệm tuyến nước bọt:
- Đo tốc độ dòng chảy nước bọt.
- Sinh thiết tuyến nước bọt: Kiểm tra mô tuyến nước bọt để xác định các đặc điểm tổn thương.
- Chụp ảnh: Sử dụng sialography, siêu âm hoặc MRI để quan sát cấu trúc tuyến nước bọt.
Điều trị và Kiểm soát
Điều trị hội chứng Sjögren tập trung vào giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Điều này có thể bao gồm:
- Điều trị khô mắt:
- Nước mắt nhân tạo và thuốc nhỏ mắt theo toa như cyclosporine để giữ ẩm và giảm viêm.
- Nút chặn điểm lệ để giữ nước mắt tự nhiên.
- Điều trị khô miệng:
- Thuốc thay thế nước bọt và thuốc kích thích tiết nước bọt như pilocarpine và cevimeline.
- Vệ sinh răng miệng tốt để ngăn ngừa sâu răng và bệnh nha chu.
- Điều trị toàn thân:
- Hydroxychloroquine để kiểm soát mệt mỏi và đau khớp.
- Thuốc ức chế miễn dịch như methotrexate hoặc rituximab cho trường hợp nghiêm trọng.
- Điều chỉnh lối sống và biện pháp tại nhà:
- Giữ đủ nước, sử dụng máy tạo độ ẩm.
- Tránh caffeine và rượu để giảm khô.
- Điều chỉnh chế độ ăn uống, tránh thức ăn mặn hoặc cay để không gây kích ứng.
Tiên lượng và Biến chứng
Với điều trị thích hợp, hầu hết người mắc hội chứng Sjögren vẫn có thể duy trì cuộc sống chất lượng. Tuy nhiên, bệnh có thể gây các biến chứng như:
- Tổn thương mắt: Loét giác mạc hoặc nhiễm trùng do khô kéo dài.
- Các vấn đề về răng miệng: Tăng nguy cơ sâu răng và bệnh nha chu.
- Nguy cơ u lympho: Một tỷ lệ nhỏ người bệnh có thể phát triển u lympho không Hodgkin.
- Tổn thương nội tạng: Trong trường hợp hiếm gặp, tình trạng viêm có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác như phổi, gan, thận hoặc tuyến tụy.
Kết luận
Hội chứng Sjögren là một rối loạn tự miễn đa hệ phức tạp, cần được nhận biết và quản lý sớm để giảm thiểu tác động đến cuộc sống. Các triệu chứng khô miệng, khô mắt, và mệt mỏi có thể ảnh hưởng sâu sắc, do đó, theo dõi và điều trị kịp thời là rất quan trọng để kiểm soát và cải thiện chất lượng cuộc sống.